شرکت نسبی

شرکت نسبی

یکی از انواع شرکت‌های تجاری، شرکت نسبی است.

یکی دیگر از انواع شرکت هائی که ضمانت شرکاء در آن باید رعایت شود شرکت نسبی است که مواد 183 تا 189 قانون تجارت به موضوع شرکت نسبی پرداخته است.

شرکت نسبی شرکتی است که برای امور تجارتی در تحت اسم مخصوصی بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکاء به نسبت سرمایه‌ای است که در شرکت گذاشته.

شرکت نسبی مانند شرکت تضامنی است با این تفاوت که در شرکت تضامنی شرکاء در مقابل طلبکاران متضامناً مسئول پرداخت قروض شرکت هستند ولی در شرکت نسبی به شرح ماده 186 «اگر دارائی شرکت نسبی برای تأدیه تمام قروض شرکت کافی نباشد هر یک از شرکاء به نسبت سرمایه ای که در شرکت داشته مسئول تأدیه قروض شرکت است» مثلاً شرکتی که بین چهار نفر تشکیل می شود که اولی نصف سرمایه آن را پرداخته و دومی ربع آنها و دو نفر باقی مانده متساویاً ربع دیگر را ، اگر قروض شرکت بیش از سرمایه آن باشد نسبت به باقی مانده طلب پس از استهلاک سرمایه آن باشد نسبت به باقی مانده طلب پس از استهلاک سرمایه ، شریک اول نصف قروض و دومی یک ربع آن و دو نفر دیگر هر یک ، یک هشتم آن را مسئول پرداخت خواهند بود.

شرکت نسبی در بعضی از ممالک اروپائی من جمله فرانسه سابقه ندارد و به شرکت های حقوقی ، که در قانون مدنی تعریف شده شباهت تام دارد. اگر عنوان تجارتی آن را برداریم عیناً شرکت های حقوقی یا مدنی خواهد بود. بنابراین شرکت هائی که برای اموری غیر از تجارت تشکیل می شوند ، از قبیل آبیاری یا امور زراعتی و غیره عموماً از این قسم خواهند بود بدون این که دارای شخصیت حقوقی باشند.

‌مطابق ماده ۱۸۷ همان قانون، مادام که شرکت نسبی منحل نشده مطالبه قروض آن باید از خود شرکت به عمل آید فقط پس از انحلال طلبکاران می‌توانند با رعایت‌ ماده فوق به فرد فرد شرکاء مراجعه کنند.

اسم شرکت

به موجب ماده 184 «در اسم شرکت نسبی عبارت (شرکت نسبی) و لااقل اسم یک نفر از شرکاء باید ذکر شود. در صورتی که اسم شرکت مشتمل بر اسامی تمام شرکاء نباشد بعد از اسم شریک یا شرکائی که ذکر شد عبارتی از قبیل (شرکاء) و یا (برادران) ضروری است» بنابراین مانند شرکت تضامنی ، در اسم شرکت باید نام شریک یا شرکائی قید و اسم هر یک که برده نمی شود باید شریک مخفی تحت عنوان شرکاء و یا برادران ذکر شود مانند شرکت نسبی حسین احمدی و شرکاء و یا شرکت نسبی امیدوار و پسران . قید عبارت (شرکت نسبی) برای این است که اشخاص خارج متوجه به نسبی بودن مسئولیت شرکاء باشند.

شرایط لازم برای ثبت شرکت نسبی

وجود حداقل دو نفر

ذکر نام حداقل یک شریک و عبارت نسبی در اسم شرکت

پرداخت کل سرمایه نقدی و تقویم و تسلیم سرمایه غیرنقدی

تشکیل شرکت

شرکت با تنظیم شرکت نامه و انعقاد عقد آن و پرداخت تمام سرمایه تشکیل می شود. مادام که تمام سرمایه پرداخت نشده نمی توان شرکت را تشکیل شده دانست . سهم الشرکه نیز ممکن است نقدی و یا غیر نقدی باشد ولی به هر حال سهم الشرکه نقدی باید در حین شروع شرکت پرداخت و سهم الشرکه غیر نقدی که ممکن است جنس یا کارخانه یا امتیاز و یا کار شرکاء باشد به تراضی تمام شرکاء باید تقویم و تحویل گردد.

مدارک لازم برای ثبت شرکت نسبی

1-دو نسخه شرکتنامه ی تکمیل شده

2- دو نسخه تقاضانامه ی تکمیل شده

3- دو نسخه اساسنامه ی تکمیل شده

4- تکمیل فرم تعیین نام به ترتیب اولویت

5- اصل مجوز فعالیت از مراجع ذیربط در مواردی که ثبت موضوع نیاز به مجوز داشته باشد.

6- تصویر برابر با اصل مدارک احراز هویت کلیه شرکا ، مدیران و هیات نظار(در مواردی که تعداد شرکا بیش از دوازده نفر باشد)

7- اصل گواهی عدم سوپیشینه جهت اعضاء هیات مدیره،مدیر عامل

8- دو نسخه صورتجلسه ی مجمع عمومی موسسین

9- دو نسخه صورتجلسه ی هیات مدیره

10- اصل وکالتنامه ی وکیل دادگستری در صورتی که ثبت شرکت توسط وکیل صورت پذیرد.

ثبت شرکت به عنوان اقدام نهایی در تاسیس شرکت به شمار می رود. با توجه به ماده ی 95 قانون تجارت که ثبت کلیه ی شرکت های تجاری را الزامی دانسته ، ثبت شرکت کامل کننده ی همه ی شرایط تشکیل و از جمله شرایط شکلی است.

پس از ثبت شرکت اقدام بعدی ،آگهی شرکتنامه و پیوست های آن در روزنامه ی رسمی و یکی از روزنامه های کثیرالانتشار مطابق ماده ی 197 قانون تجارت و نظامنامه ی مربوطه است.

شیوه ثبت شرکت نسبی

نحوه ثبت شرکت نسبی در ایران دارای پیچیدگی‌هایی است که رعایت نکردن دقیق آنها ممکن است این فرایند را بسیار طولانی و دشوار کند. در ادامه فهرستی از مراحل ثبت شرکت نسبی را آورده‌ایم که با دنبال کردن آنها می‌توانید به آسانی این روند قانونی را به طور کامل طی کنید.

نام شرکت نسبی باید دربردارندۀ اسم دست‌کم یکی از شرکای ضامن باشد. ذکر این نام به منظور معرفی این فرد و اعتبار بخشیدن به شرکت است.

تنظیم شرکت‌نامه به عنوان قرارداد رسمی بین اعضا اجباری است.

شرکت‌نامه و اساسنامه باید دربردارندۀ امور اساسی شرکت باشند.

تشکیل شرکت نسبی منوط به تأمین کامل سرمایه‌های نقدی و غیرنقدی مقرر است. گرچه طبق قانون، حداقلی برای این مبلغ در نظر گرفته نشده است.

دست‌کم دو شریک و یک مدیر باید برای معرفی به اداره ثبت شرکت‌ها معیّن شوند.

شریک شما باید توانایی مالی کافی برای پاسخگویی به بدهی‌های احتمالی شرکت را در آینده داشته باشد.

ثبت نهایی شرکت نسبی با درج آگهی در روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران و انتشار آگهی در روزنامه کثیرالانتشار به پایان می‌رسد.

اداره شرکت

اداره شرکت معمولاً با شرکاء خواهد بود و نیز ممکن است مدیر از خارج انتخاب شود و عده آنها ممکن است یک یا چند نفر باشد ولی در هر حال «مسئولیت مدیر شرکت در مقابل شرکاء همان مسئولیتی است که وکیل در مقابل موکل دارد» و حدود و اختیار مدیر شرکت معمولاً در اساسنامه تصریح می شود. اقدامات مدیران در اموری که اختیار ندارند برای شرکت الزام آور نیست و اگر در اثر چنین عملی زیانی متوجه شرکت شود مسئول آن خواهند بود اما اگر شرکت در اثر اقدامات عادی مدیر که عادتاً جزء اختیارات اوست دچار ضرر شود مسئولیت متوجه مدیر نخواهد بود.

روابط شرکاء

در شرکت نسبی شخصیت شرکاء مؤثر است از آن جهت امور اساسی شرکت باید به اتفاق شرکاء باشد ، هیچ شریکی نمی تواند سهم الشرکه خود را به دیگری منتقل نماید مگر این که کلیه شرکاء رضایت دهند و پس از انتقال طبق ماده 188 قانون «هرکس به عنوان شریک ضامن در شرکت نسبی موجودی داخل شود به نسبت سرمایه ای که در شرکت می گذارد مسئول قروضی هم خواهد بود که شرکت قبل از ورود او داشته اعم از این که در اسم شرکت تغییری داده شده یا نشده باشد. قرار شرکاء بر خلاف این ترتبیب نسبت به اشخاص ثالث اثر ندارد». هم چنین اگر در اثر ازدیاد سرمایه شریک جدید وارد شرکت شود طبق همین قاعده مسئول قروض شرکت می باشد.

شرکاء حق رقابت با شرکت را ندارند و بدون اجازه سایر شرکاء هیچ شریکی نمی تواند به تجارتی که از نوع تجارت شرکت است مبادرت نماید و یا مدیر شرکتی باشد که موضوع آن با نوع تجارت شرکت یکی است.

نفع و ضرر

هر کس به نسبت سرمایه ای که در شرکت دارد از نفع و ضرر بهره خواهد داشت ، مگر این که اساسنامه شرکت به نحو دیگری مقرر نموده باشد. ولی اگر دارائی شرکت برای تأدیه دیون آن کفایت نکند ، شرکاء به نسبت سرمایه درمقابل اشخاص ثالث مسئول پرداخت اند ولو این که شرکتنامه یا اساسنامه طرز دیگری معین نموده باشد بنابراین قرارداد فقط بین شرکاء موثر است و درباره اشخاص ثالث اثر ندارد. اگر در نتیجه ضررهای وارده سرمایه شرکت کم شود مادام که این کمبود جبران نشده ، تأدیه هر نوع منفعت به شرکاء ممنوع است.

طلبکاران شرکت نسبی

چنانچه اشخاص از شرکت نسبی مطالباتی را دارند، مانند شرکت‌های تضامنی نمی‌توانند به شرکا هم مراجعه کنند، بلکه تنها می‌توانند از اموال و دارایی‌های خود شرکت بدهی خود را تسویه کنند. البته وضعیت فوق تا زمانی است که شرکت منحل نشده باشد. مطابق قانون تجارت، مادامی که شرکت نسبی منحل نشده مطالبه قروض آن باید از خود شرکت به عمل آید. فقط پس از انحلال، طلبکاران می‌توانند با رعایت ماده فوق به فرد فرد شرکا مراجعه کنند. لذا پس از انحلال شرکت که هر فرد طلبکاری می‌تواند آن را از دادگاه بخواهد، شخصیت خود افراد عضو شرکت دوباره اهمیت می‌یابد و باید پاسخگوی مطالبات دیگران باشند.

شرکت‌نامه شرکت نسبی

برای ثبت شرکت نسبی، تنظیم شرکت‌نامه ضروری است. شرکت‌نامه پایه و اساس تاسیس این نوع شرکت است و جز با رضایت تمامی شرکا نمی‌توان آن را تغییر داد. شرکت‌نامه نسبی دربردارندۀ تمام امور اساسی شرکت است از جمله: نام شرکت و موضوع و مدت آن، مشخصات شرکا، اسامی مدیران، میزان سرمایه و چگونگی تقسیم درآمدها نام‌گذاری شرکت‌های نسبی از این جهت اهمیت دارند که گویای شخصیت حقوقی آنها هستند. گفتنی است که این اسامی قابل انتقال نیستند زیرا به دلیل درج نام حداقل یکی از شرکا، افراد دیگر نمی‌توانند از آنها استفاده کنند. اگر شریکی که شرکت نام خود را از او گرفته کناره‌گیری یا فوت کند، نام او باید حذف شود و نام یکی دیگر از شرکا در اسم شرکت جایگزین گردد.

انحلال شرکت نسبی

شرکت نسبی در موارد ذیل منحل می شود :

1- هر گاه موضوعی که شرکت جهت انجام آن تشکیل شده است عملی گردیده و یا انجام آن غیرمقدور باشد.

2- در صورتی که شرکت برای مدت معینی تشکیل شده و آن مدت خاتمه یافته باشد مگر در صورتی که شرکاء قبل از انقضاء موعد در مورد تمدید آن اقدام نموده باشند.

3- زمانی که شرکت ورشکسته شده باشد.

4- در صورتی که شرکاء برای انحلال شرکت تراضی نموده باشند.

5- هر گاه به موجب حکم قطعی دادگاه صلاحیتدار انحلال آن صادر شده باشد.

6- در صورت فسخ شرکاء مشروط بر اینکه برابر اساسنامه این حق سلب نشده باشد و تقاضای فسخ به قصد اضرار نباشد.

7- در صورتی که یکی از شرکاء فوت نموده یا محجور شده باشد.

8- در صورت ورشکستگی شرکاء

ورشکستگی شرکت نسبی

در ورشکستگی شرکت نسبی ، لازم است به نکات ذیل اشاره شود :

اولاَ : ورشکستگی شرکت ملازمه با ورشکستگی شرکاء ندارد ، یعنی اگر شرکت ورشکست گردد دلیل بر این نیست که شرکاء هم ورشکست گردیده اند . زیرا شخصیت حقوقی آن ها مستقل و جدا از شخصیت حقوق شرکت است.

ثانیاَ : در صورتی که بعضی از شرکاء ورشکسته بشوند نیز ورشکستگی آن ها ملازمه با ورشکستگی شرکت نخواهد داشت زیرا ورشکستگی یکی از شرکاء نمی تواند دلیل ورشکستکی شرکت هم باشد چرا که ممکن است سایر شرکاء سهم او را تادیه نموده و او را از عداد شرکاء خارج نمایند و شرکت مانند گذشته به فعالیت های خود ادامه دهد.