شرکت مختلط غیر سهامی:
به موجب ماده 141 شرکت مختلط غیر سهامی شرکتی است که برای امور تجارتی در تحت اسم مخصوص بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یکم یا چند نفر سریک با مسئولیت محدود بدون انتشار سهام تشکیل میشود.
تشکیل اینگونه شرکت‌ها، در اروپا از قرون وسطی سابقه داشته در آن زمان تجارت عمومیت نداشته و اشراف اشتغال به تجارت را دور از شان خودشان می‌دانستند، اکثرا در تجارت‌های دریایی با تجار شریک شده و قسمتی از سرمایه شرکت را می‌پرداختند، ولی در دو چیز دخالت نمی‌نمودند.
اول بخاطر اینکه نامش در شرکت برده می‌شد و دوم اینکه بیش از میزانی که سرمایه‌گذارده بودند خود را مسئول قرار نمی‌دادند.
بالعکس تاجر، مسئول کلیه قروضی بود که شرکت ممکن بوده بعد از استهلاک سرمایه پیدا کند.
تشکیل این قبیل شرکت‌ها با تنظیم شرکتنامه است و نکات لازم و قرارها در شرکتنامه و یا اساسنامه شرکت قید میشود.
گاهی در عمل دیده می شود که شرکت های سرمایه ای با شرکت های ضمانتی با یکدیگر مخلوط شده و نوع دیگری از شرکت پیدا می شود. به این طریق که یک یا چند شریک ضامن و یک یا چند شریک که مسئولیت آن ها محدود است، هر دو در شرکت واحدی دارای سهم می شوند. بیشتر در مواردی که تاجری احتیاج به پول دارد و نمی خواهد قرض کند چند شریک در شرکت خود وارد می کند و مسئولیت آن ها را به میزان سرمایه محدود می سازد و خود نام تعهدات شرکت را ضمانت می نماید.
بنابراین اگر پس از استهلاک سرمایه باز هم چیزی از قروض باقی مانده باشد، شریک یا شرکای ضامن متضامنا مسئول پرداخت هستند و به شرکائی که مسئولیت محدودی به میزان سرمایه دارند ارتباط پیدا نمی کند. شریک ضامن، مسئول کلیه ی قروضی است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پیدا شود. شریک با مسئولیت محدود کسی است که مسئولیت او فقط تا میزان سرمایه ای است که در شرکت گذارده و یا بایستی بگذارد.
شرکت مختلط دو قسم اند:
1) شرکت های مختلط سهامی ترکیبی از شرکت تضامنی و شرکت سهامی است که در آن یک یا چند نفر شریک ضامن و دارای سهم الشرکه می باشند و بقیه ی سرمایه، به سهام متساوی القیمه تقسیم شده است. در این مورد احکام شرکت های تضامنی درباره ی شرکای ضامن و احکام شرکت های سهامی درباره ی صاحبان سهام رعایت می شود.
2) شرکت مختلط غیر سهامی: در آن شرکای ضامن با شرکای با مسئولیت محدود هر دو جمع می شوند و شرکای ضامن به طریق شرکت تضامنی و شرکای دیگر به طریق شرکت با مسئولیت محدود، رفتار می نمایند.
نام شرکت:
«در اسم شرکت باید عبارت (شرکت مختلط) و لااقل اسم یکی از شرکاء ضامن قید شود». قید عبارت شرکت مختلط جهت معرفی نوع آن در مقابل اشخاص ثالث و تمایز آن از شرکت تضامنی است. قید نام یک یا چند نفر از شرکا ضامن جهت معرفی آنها و اعتبار شرکت می‌باشد. ولی هیچ یک از شرکا با مسئولیت محدود نباید جزء نام شرکت قید شود، زیرا به قاعده‌ای که ذکر شد ممکن است از ذکر نام شخصی که در شرکت قید شده اشخاص خارج توهم ضامن بودن او را نموده و به اعتبار او معامله کنند و حال آن که مسئولیت چنین شریکی محدود به سرمایه‌ای است که گذارده «هر یک از شرکاء با مسئولیت محدود که اسمش جزء اسم شرکت باشد در مقابل طلبکاران شرکت ، شریک ضامن محسوب خواهد شد» این عبارت حکم صریح ماده 143 قانون است و تخلف از آن جایز نیست زیرا «هر قراردادی که بر خلاف این ترتیب بین شرکاء داده شده باشد در مقابل اشخاص ثالث بی اثر است».
انواع شرکا در شرکت‌های مختلط غیر سهامی:
در شرکت‌های مختلط غیر سهامی دو نوع شریک وجود دارد:
شرکای با مسئولیت محدود: شرکای با مسئولیت محدود اشخاصی هستند که بخشی از سرمایه شرکت را تعهد می‌کنند و مسئولیت آنها نیز فقط تأمین همین مبلغ است. در واقع آنها پس از پرداخت سهم‌الشرکه دیگر هیچ مسئولیتی ندارند.
شرکای ضامن: شرکای ضامن کسانی هستند که بخش دیگر سرمایه شرکت را می‌پردازند و مسئول همۀ قرض‌هایی هستند که ممکن است به وجود بیاید.
قوانین حاکم بر شرکای ضامن تابع مقررات شرکت تضامنی است و قوانین حاکم بر شرکای با مسئولیت محدود تابع مقررات شرکت با مسئولیت محدود است.
در مواردی که بین این شرکا اختلافی به وجود بیاید، باید به قوانین شرکت‌های مختلط غیر سهامی رجوع کرد که مختص آنها وضع شده است. همچنین گفتنی است که در شرکت‌های مختلط غیر سهامی تصمیمات را شرکا می‌گیرند و برگزاری مجمع عمومی چندان مرسوم نیست.
ماده ۱۵۰ قانون تجارت بیان می کند در مورد تعهداتی که شرکت مختلط غیرسهامی ممکن است قبل از ثبت شرکت کرده باشد شریک با مسئولیت محدود در مقابل اشخاص ثالث در حکم شریک ضامن خواهد بود. مگر ثابت نماید که اشخاص مزبور از محدود بودن مسئولیت او اطلاع داشته‌اند.
طبق ماده ۱۴۶ اگر شریک با مسئولیت محدود معامله برای شرکت کند، در مورد تعهدات ناشیه از آن معامله در مقابل طرف معامله حکم شریک ضامن را خواهد داشت. مگر اینکه تصریح کرده باشد معامله را به سمت وکالت از طرف شرکت انجام می‌دهد. بنابراین اگر یکی از شرکا با مسئولیت محدود معامله ای را برای شرکت انجام دهد بدون اینکه تصریح نماید که معامله را به وکالت از شرکت انجام داده است شریک ضامن محسوب می‌شوند. دلیل این امر این است که شخص ثالث تصور نکند این فرد شریک با مسئولیت تضامنی محسوب میشود.
نظارت شرکت مختلط غیر سهامی
شریک با مسئولیت محدود به‌عنوان شریک حق اداره کردن شرکت را ندارد. مدیریت شرکت با شریک یا شرکا ضامن است ولی برای این که از اعمال خلاف رویه مدیران که مالاً بر علیه شرکا با مسئولیت محدود تمام میشود جلوگیری شود، در ماده 147 مقرر شده، هر شریک با مسئولیت محدود حق نظارت در امور شرکت داشته و می‌تواند از روی دفاتر و اسناد شرکت برای اطلاع شخصی خود راجع به وضعیت مالی شرکت صورت خلاصه‌ای ترتیب دهد، هر قراردادی که بین شرکا بر خلاف این ترتیب داده شود از درجه اعتبار ساقط است. اگر قانون اختیار کامل اداره شرکت را به دست شرکا ضامن داده، در عوض شرکا با مسئولیت محدود را به میزان نامحدود محق در نظارت نموده است، حتی این اختیار قابل سلب نیست ولو به تراضی شرکا باشد.
نحوه و شرایط لازم برای تشکیل شرکت مختلط غیر سهامی:
شرکت مختلط غیر سهامی جز انواع شرکت های تجاری در ماده 20 قانون تجارت آمده است و هدف از تشکیل آن، فعالیت تجاری به همراه کسب سود و تقسیم منافع است . روابط بین شرکا شرکت مختلط غیر سهامی، نحوه مدیریت و اداره و انحلال شرکت بر اساس شرکت نامه تعیین می شود و نیازی به داشتن اساسنامه نخواهند داشت .
شرکت مختلط غیر سهامی برای تشکیل و ثبت نیاز به تنظیم شرکت نامه دارد . این شرکت می تواند حداقل بین دو نفر شریک تشکیل شود که یکی از آن ها می بایست شریک ضامن باشد و دیگری شریک با مشئولیت محدود . گفته شد حداقل دو نفر پس تعداد این شرکا می تواند بیشتر هم باشد .
مطابق با ماده ۱۴۵ قانون تجارت ایران ( شریک یا شرکای با مسئولیت محدود هیچ وظیفه یا مسئولیتی نیز در زمینه اداره کردن شرکت مختلط غیر سهامی ندارند ) پس می توان گفت مدیریت این شرکت بر عهده شرکای ضامن خواهد بود . اگر شرکا ضامن تصمیم بگیرند که شرکا با مسئولیت محدود به عنوان مدیر شرکت، شرکت مختلط غیر سهامی را اداره کنند، باید به او وکالت بدهند یا در شرکت نامه و اساس نامه شرکت این امر را بیان و در مواد شرکت نامه ذکر کنند .
شرکت مختلط غیر سهامی بیشتر به دست افرادی تاسیس می شود که نیازمند داشتن سرمایه اولیه برای تشکیل شرکت و کار آفرینی هستند ، که پس از پیدا کردن شخص سرمایه گذار مورد نظرشان، در ساخت و تاسیس شرکت با او شریک می شوند .
به موجب ماده 161 قانون تجارت ( مرگ یا محجوریت یا ورشکستگی شریک یا شرکای با مسئولیت محدود موجب انحلال شرکت نمی شود ) به دلیل این که، شرکا مسئولیت محدود در اداره کردن شرکت مختلط غیرسهامی دخالت ندارد . مگر بر اساس شرکت نامه یا اساس نامه وکالت در اداره یا مدیریت شرکت را داشته باشند که در این صورت بعد از مرگ یا محجوریت یا ورشکستگی باز هم شرکت منحل نشده و فقط عقد وکالت باطل می شود .
مزایای ثبت شرکت مختلط غیرسهامی:
حق شرکت در مزایده ها، حراج ها و مناقصه ها
شکل گیری هویت و برخورداری از یک شخصیت حقوقی مستقل
افزایش اعتبار کسب و کار و شرکت
داشتن امنیت حقوقی
امکان اخذ کارت بازرگانی و ورود به عرصه تجارت خارجی
معایب ثبت شرکت مختلط غیرسهامی:
ضرورت پرداخت مالیات
پرداخت حقوق و بیمه کارکنان
پرداخت هزینه فرآیند ثبت شرکت
یکی دیگر از معایب ایجاد شرکت مختلط غیرسهامی این است که، هر چند که شرکت مختلط غیرسهامی از چند شریک ضامن و چند نفر شریک با مسئولیت محدود تشکیل شده است، اما شرکای با مسئولیت محدود، حق اداره کردن شرکت را ندارند و اداره شرکت مختلط غیرسهامی به عهده شریک یا شرکای ضامن قرار گرفته است
مدارک مورد نیاز برای ثبت شرکت مختلط غیر سهامی:
شرکتنامه با امضای همۀ اعضا (دو نسخه)
اظهارنامه با امضای تمام شرکا (دو نسخه)
صورت‌جلسه با امضای کلیه شرکا (دو نسخه)
کارت ملی و شناسنامه تمامی شرکا (همچنین کارت پایان خدمت یا معافیت از سربازی برای آقایان)
نام و مشخصات مدیر یا مدیران شرکت
گواهی مدیر شرکت مبنی بر تأدیۀ تمام سرمایۀ شرکای ضامن و تعهد دیگر شرکا برای تأمین سرمایۀ مقرر
اساسنامه (دو نسخه، در صورت لزوم)
نامۀ نمایندگی برای اشخاص حقوقی (در صورت وجود)
مجوز فعالیت از مراجع قانونی ذی‌ربط (در صورتی که فعالیت مورد نظر به مجوز قانونی نیاز دارد)
نحوه اداره شرکت مختلط غیرسهامی:
به موجب ماده 144 قانون تجارت : ” اداره شرکت مختلط غیرسهامی به عهده شریک یا شرکای ضامن می باشد و حدود اختیار آن ها همان است که در مورد شرکای تضامنی مقرر است ” و نیز به موجب ماده 145 قانون تجارت : ” شریک با مسئولیت محدود، نه به عنوان شریک، حق اداره کردن شرکت را دارند، نه اداره امور شرکت از وظایف اوست “. بنابراین ملاحظه می شود که مدیریت شرکت های مختلط غیرسهامی به عهده شریک یا شرکای ضامن است و شرکای با مسئولیت محدود از اداره کردن چنین شرکتی ممنوع هستند.
از ظاهر ماده 144 قانون تجارت چنین برمی آید که انتخاب مدیر از خارج از شرکت نیز ممنوع است. این سیاست قانونگذار نه تنها شرکت های مختلط غیرسهامی را در بهره برداری از متخصصین امر مدیریت، محروم می کند، با سیاست اتخاذی قانونگذار در ماده 20 قانون تجارت راجع به شرکت های تضامنی نیز مطابقت ندارد. چه در شرکت های تضامنی، لااقل یک نفر از میان شرکا یا خارج از شرکا، به عنوان مدیر انتخاب می شود.
برخی از وظایف مدیران شرکت های مختلط غیرسهامی به قرار ذیل است : به ثبت رسانیدن شرکت در اداره ثبت شرکت ها ( ماده 195 قانون تجارت ) و پیگیری مراتب تا انتشار آگهی تاسیس شرکت برای اطلاع عموم، اجرای مفاد شرکت نامه و اساسنامه و مصوبات شرکا در مواردی که تراضی تمامی شرکا ضروری است، نظارت بر گردش امور مالی شرکت، تهیه ترازنامه و حساب سود و زیان سال مالی قبل، منظور نمودن هر ساله یک بیستم از سود خالص شرکت به عنوان اندوخته قانونی ، تقسیم سود قابل تقسیم در پایان سال مالی شرکت و انجام کلیه امور و نمایندگی های مربوط به شرکت طبق مقررات قوانین تجارت و قوانین مالی و مفاد شرکتنامه و اساسنامه.حدود مسئولیت شرکا ضامن که مدیر شرکت تضامنی هستند و اختیارات آنها همان است که در مورد شرکت تضامنی مقرر است.
سود و زیان شرکت‌های مختلط غیر سهامی:
سود شرکت مختلط غیر سهامی مطابق با آنچه در اساسنامه یا شرکتنامه تعیین شده بین شرکا تقسیم میشود. به طور معمول، این سود به نسبت سهم‌الشرکه تقسیم میشود و در این زمینه تفاوتی بین شریک ضامن با شریک مسئولیت محدود وجود ندارد. البته توجه به این نکته بسیار ضروری است که تنها در شرایطی این سود پرداخت خواهد شد که سبب نقصان سرمایه شرکت نشود. طبق ماده ۱۳۲، اگر ضررها موجب شوند که سهم‌الشرکه افراد کم شود، تا هنگامی که این کمبودها جبران نشوند پرداخت هر نوع منفعتی به شرکاء ممنوع است. همچنین مطابق با ماده ۱۵۴، به شریک با مسئولیت محدود نمی‌توان فرع داد، مگر در صورتی که سبب کسر سرمایۀ او در شرکت نشود.
مسئولیت پرداخت بدهی در صورت زیان شرکت مختلط غیر سهامی بر عهدۀ شرکای ضامن است. البته طلبکاران در صورتی می‌توانند از این اشخاص شکایت کنند که شرکت منحل شده باشد. در واقع، مادامی که شرکت برقرار است طلب بستانکاران باید از سرمایۀ باقیماندۀ شرکت پرداخت شود. همچنین در شرایطی که شرکای با مسئولیت محدود سهم‌الشرکه خود را به طور کامل تأدیه نکرده باشند و یا بدون ثبت قانونی و اطلاع‌رسانی درست از آن برداشت کرده باشند، طلبکاران می‌توانند طبق تعهدات نخستین آنها در دادگاه اقامه دعوی نمایند. شرایط انحلال شرکت مختلط غیر سهامی همانند شرکت تضامنی است با این تفاوت که فوت یا ورشکستگی یا محجوریت شریک یا شرکای با مسئولیت محدود موجب انحلال شرکت نخواهد شد.
نحوه تقسیم سود شرکت در بین شرکا:
طبق ماده ۱۴۲ قانون تجارت روابط بین شرکاء با رعایت مقررات ذیل تابع شرکتنامه خواهد بود. بنابراین نحوه تقسیم سود حاصله کاملا بستگی به متن شرکت نامه دارد و تراضی طرفین ولی نباید به گونه ای باشد که با خلاف ذات شرکت باشد.
تفاوت شرکت مختلط سهامی و غیر سهامی:
شرکت‌های مختلط بر دو نوع هستند: سهامی و غیر سهامی. در قانون تجارت جمهوری اسلامی ایران مقررات جداگانه‌ای برای هر یک از آنها تنظیم شده است. شرکت مختلط غیر سهامی شرکتی است که برای امور تجاری تشکیل میشود و یک یا چند شریک ضامن و یک یا چند شریک با مسئولیت محدود دارد و سهامی نیز منتشر نمی‌کند. شرکت مختلط سهامی با همان اعضا و با همان اهداف تشکیل میشود اما سرمایۀ شرکای آن در قالب سهام درمی‌آید. همچنین شرکای سهامی در شرکت‌های مختلط سهامی به میزان سهام خود دارای مسئولیت نیز هستند.
موارد مندرج در شرکت نامه شرکت مختلط غیر سهامی عبارت اند از :
۱ – نام شرکت : هر شرکت تجاری ملزم است نام شرکت تجاری و شناسه ملی شرکت آن را در تمام برنامه ها و آگهی ها و اطلاعیه ها بیاورد .
۲ – نوع شرکت : در شرکت نامه باید نوع شرکت که مثلا شرکت سهامی عام است یا خاص یا مختلط غیر سهامی درج شود .
۳ – موضوع شرکت : که شرکت در چه حیطه ای فعالیت می کند . طبق ماده ۵۸۶ قانون تجارت: (موسسات و تشکیلاتی را که مقاصد آن ها مخالفت با انتظامات عمومی یا نامشروع است، نمی توان ثبت نمود(.
۴ – مرکز اصلی شرکت و آدرس صحیح آن .
۵ – محل شعبه شرکت : مطابق ماده ۳۸ قانون آیین دادرسی مدنی ( اگر شرکت دارای شعب متعدد در جاهای مختلف باشد، باید در دادگاه محلی که شعبه طرف معامله در آن واقع است، اقامه شود. مگر آنکه شعبه نامبرده برچیده شده باشد در این صورت دعاوی نامبرده نیز در مرکز اصلی شرکت اقامه خواهد شد (.
۶ – اسامی مؤسسین یا شرکای شرکت : برای تشخیص کامل تشکیل دهندگان شرکت سهامی، باید اسامی و مشخصات شناسنامه ای آن ها کامل ذکر شود .
۷ – تابعیت شرکت : هر شرکتی که در ایران تشکیل شود و مرکز اصلی آن هم در ایران باشد ، تابعیتش ایرانی است .
۸ – مبدا تشکیل شرکت و مدت آن : زیرا ممکن است شرکت های تجارتی برای مدت محدود یا مدت نامحدود تشکیل شوند .
۹ – سرمایه شرکت اعم از نقدی و غیر نقدی : در شرکت مختلط غیر سهامی تشکیل شرکت مشروط است به این که همه قیمت نقدی سرمایه شرکت پرداخت شود و آورده های غیرنقدی به توافق شرکا قیمت گذاری و تحویل شود .
۱۰- میزان سهم الشرکه هر شریک : زیرا شرکا بسته به نوع شراکت در شرکت مختلط غیر سهامی که یا ضامن هستند یا با مسئولیت محدود در قبال طلبکاران برای تادیه تمام قروض شرکت مسئول هستند .
۱۱- تعیین مدیر یا مدیران شرکت : برای، پیش‌بینی نحوه اداره شرکت، حدود وظایف، اختیارات و مسئولیت مدیران بر اساس مصرحات قانونی در شرکت مختلط غیر سهامی .
۱۲- زمان رسیدگی به حساب و ترتیب تقسیم سود و زیان : تعیین سال مالی شرکت برای محاسبه سود و زیان و تقسیم سوذ بین شرکا .
۱۳- تعیین بازرسان شرکت : برای نظارت در امور شرکت .
۱۴ – نحوه و شرایط انحلال و فسخ شرکت .
۱۵ – بیان دیگر شرایط قانونی در روابط بین شرکا در شرکت نامه .
انحلال شرکت مختلط غیر سهامی:
– وقتی که شرکت، موضوع خود را انجام داده یا انجام آن، غیرممکن شده باشد.
-وقتی که شرکت برای مدت معینی تشکیل شده و مدت منقضی شده باشد.
– در صورتی که شرکت ورشکست شود .
– هرگاه تمام شرکای ضامن به انحلال شرکت تراضی نمایند.
– در صورتی که یکی از شرکاء، به دلایلی انحلال شرکت را از دادگاه تقاضا نماید و دادگاه آن دلایل را موجه دانسته و حکم به انحلال شرکت بدهد.
هرگاه دلایل انحلال، منحصراً مربوط به شرکت یا شرکای معین باشد، دادگاه می تواند به تقاضای سایر شرکاء، به جای انحلال، حکم اخراج آن شریک یا شرکای معین را بدهد.
– در صورت فسخ یکی از شرکای ضامن:
– فسخ شرکت در صورتی ممکن است که، در اساسنامه این حق از شرکاء سلب نشده و ناشی از قصد اضرار نباشد. تقاضای فسخ، باید شش ماه قبل از فسخ، کتباً به شرکاء اعلام شود. اگر موافق اساسنامه باید سال به سال به حساب شرکت رسیدگی شود، فسخ در موقع ختم محاسبه سالیانه به عمل می آید.
بقای شخصیت حقوقی شرکت پس از انحلال:
ضرورت بقای شخصیت حقوقی شرکت پس از انحلال با تردیدی رو به رو نیست. پرداخت بدهی‌ها، اجرای تعهدات باقی مانده، وصول مطالبات و تقسیم باقی مانده اموال شرکت میان شرکا از جمله اموری است که انجام آنها بدون پذیرش شخصیت حقوقی برای شرکت غیر ممکن است.
نتایج انحلال شرکت مختلط غیر سهامی:
نتیجه انحلال این شرکت، تصفیه اموال شرکت و تقسیم آن میان شرکا است:
1- تصفیه
پس از انحلال، امور شرکت باید تصفیه گردد یعنی مطالبات وصول شود بدهی‌ها پرداخت شود و دارایی شرکت میان شرکا تقسیم شود. بنابراین تصفیه امور شرکت عبارت است از مجموع عملیاتی که برای وصول مطالبات و پرداخت دیون و تبدیل دارایی شرکت به وجه نقد و تقسیم آن بین شرکا انجام میشود و در هنگام تصفیه در صورتی که شرکت زیان داشته باشد مبلغ اضافی که هر یک از شرکای ضامن باید بدهند نیز باید تعیین گردد. تصفیه امور شرکت مختلط غیر سهامی پس از انحلال، مطابق مواد ۲۰۲ تا ۲۱۸ قانون تجارت مگر در موارد انحلال ناشی از ورشکستگی که تابع مقررات راجع به ورشکستگی خواهد بود.
2- تقسیم
قانون تجارت در مورد تقسیم دارایی شرکت میان شرکا مقرراتی را وضع کرده که اجمالاً بررسی میشود:
– آن قسمت از دارایی شرکت که در مدت تصفیه مورد نیاز نیست به طور موقت بین شرکا تقسیم میشود.
ماده ۲۱۵ قانون تجارت:
تقسیم دارایی شرکت، خواه در حین تصفیه و یا پس از ختم آن، در صورتی امکان دارد که قبلاً سه مرتبه در مجله رسمی و یکی از جراید، اعلام و یک سال از تاریخ انتشار اولین اعلام در مجله گذشته باشد. ماده ۲۱۶ ق. ت نیز تخلف از ماده قبل را موجب مسئولیت متصدیان تصفیه در برابر طلبکاران قرار داده است.