شرکت نسبی

شرکت نسبی:

1- طبق ماده 183 قانون تجارت شرکت نسبی شرکتی است که برای امور تجارتی در تحت اسم مخصوص بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکاء به نسبت سرمایه ای است که در شرکت گذاشته است. بنابراین در ثبت شرکت نسبی، مسئولیت شرکاء به نسبت سرمایه شان می باشد.

به طور مثال اگر شخصی معادل 10 درصد از سرمایه شرکت را تامین کرده باشد در مقابل بدهی و قروض شرکت نیز مسئول 10 درصد آن است، مثلا اگر کلی بدهی شرکت معادل 100 میلیون تومان باشد فرد مربوطه در برابر 10 درصد کلی بدهی شرکت یعنی 10 میلیون تومان مسئولیت دارد و باید آن را پرداخت کند.

اسم شرکت نسبی:

در اسم شرکت نسبی عبارت “شرکت نسبی” و لااقل اسم یک نفر از شرکا باید ذکر شود.در صورتی که اسم شرکت مشتمل بر اسامی تمام شرکا نباشد، بعد از اسم شریک یا شرکای  ذکر شده عبارتی از قبیل “و شرکا”، “و برادران” ضروری است. ماده 184 قانون تجارت.

بنابراین مانند شرکت تضامنی،در اسم شرکت باید نام شریک یا شرکایی قید و اسم هر یک که برده نمی شود باید شریک مخفی تحت عنوان شرکا و یا برادران ذکر شود . بنابراین اسم شرکت با اشکال ذیل می تواند باشد:

شرکت نسبی احمد و حسن و حسین یا شرکت نسبی احمد و شرکا و یا شرکت نسبی حسن و برادران یا حسین و پسران و نظایر این ها.

شرکت نسبی را باید نزدیک ترین شرکت تجاری به شرکت مدنی دانست زیرا با اندک مسامحه می توان گفت تنها وجه امتیاز این دو، فرض شخصیت حقوقی برای شرکت نسبی است.

شرکت نسبی مانند شرکت تضامنی است با این تفاوت که در شرکت تضامنی شرکا در مقابل طلبکاران متضامناَ مسئول پرداخت قروض شرکت هستند ولی در شرکت نسبی به شرح ماده ی 186«اگر دارائی شرکت نسبی برای تادیه ی تمام قروض شرکت کافی نباشد هر یک از شرکا به نسبت سرمایه ای که در شرکت داشته مسئول تادیه ی قروض شرکت است»مثلاَ شرکتی که بین چهار نفر تشکیل می شود که اولی نصف سرمایه ی آن را پرداخته و دومی ربع آن را و دو نفر باقی مانده متساویاَ ربع دیگر را،اگر قروض شرکت بیش از سرمایه ی آن باشد نسبت به باقی مانده طلب پس از استهلاک سرمایه،شریک اول نصف قروض و دومی یک ربع آن و دو نفر دیگر هر یک،یک هشتم آن را مسئول پرداخت خواهند بود.

در قانون تجارت،ارکان شرکت نسبی تعریف نشده است ولی از چند ماده ای که به طور اجمال موضوعات مربوط به اینگونه شرکت ها را مطرح می سازد این چنین استنباط می گردد که ارکان اصلی شرکت عبارتند از:

الف- همه شرکاء

ب- مدیر

مقررات مربوط به مدیریت شرکت نسبی عیناَ شبیه به شرکت تضامنی است.بنابراین در شرکت نسبی حداقل یک مدیر به انتخاب شرکاء و از بین شرکاء یا خارج از شرکاء انتخاب می شود و مسئولیت حقوقی مدیر در مقابل شرکت همچون مسئولیت وکیل است.

برای تشکیل شرکت نسبی می بایست اساسنامه و شرکت نامه تنظیم و سرمایه تماماَ پرداخت گردد و اگر غیر نقدی باشد ارزیابی و تحویل شود. مادامی که سرمایه تماماَ پرداخت نشده شرکت به وجود نمی آید.

شرایط تشکیل شرکت نسبی:

طبق مواد 183،184 و 185 قانون تجارت،شرایط اساسی برای تشکیل یک شرکت نسبی عبارتند از:

1- وجود حداقل دو شریک

2- پرداخت کل سرمایه ی نقدی و تقویم و تسلیم سرمایه غیر نقدی (تقویم سرمایه غیر نقدی طبق 122 قانون باید با رضایت کلیه شرکاء صورت گیرد،لذا انجام ارزیابی توسط کارشناس رسمی دادگستری طبق قانون الزامی است)

3- باید در اسم شرکت عبارت (نسبی) به همراه نام یک شریک قید گردد.

ویژگی های شرکت های نسبی:

در نام شرکت، عبارت نسبی درج شود.

در نام شرکت حداقل نام یکی از شرکاء برده شود.

اگر شریک جدیدی وارد شرکت شود، نسبت به سرمایه خود نیز باید پاسخگو قروض قبلی شرکت هم باشد

در این شرکت، سهم الشرکه وجود دارد.

ویژگی های شرکاء شرکت نسبی:

– هیچ یک از شرکاء ، نمی تواند در شرکت نسبی سهم الشرکه خود را، بدون رضایت تمام شرکاء به فرد دیگری،منتقل کند.

– شریک جدید مسئولیت قروض قبلی شرکت را نیز به عهده می گیرد.

– اگر شریک فوت کند یا محجور شود، اداره سهم الشرکه او به دست فرد دیگری خواهد افتاد(قائم مقام متوفی)

– در صورت فوت یکی از شرکاء، بقای شرکاء موقوف به رضایت سایر شرکاء و قائم مقام متوفی خواهد بود

– اگر سایر شرکاء تصمیم به بقای شرکت بگیرند، قائم مقام متوفی ظرف یک ماه از تاریخ فوت رضایت یا عدم رضایت خود را کتباً اعلام می نماید

– اگر قائم مقام رضایت به بقای شرکت نسبی داد ، نسبت به ضرر و سود این مدت و قبل از آن سهیم است.

– اگر قائم مقام رضایت به ادامه شرکت نداشته باشد، فقط در سود سنوات قبل سهیم است، نسبت به ضرر سهیم نخواهد شد.

– همچنین برای جلوگیری از انحلال شرکت، سایر شرکا می توانند سهم قائم مقام متوفی را از دارایی شرکت پرداخت کرده و او را از شرکت خارج کنند.

نحوه و مراحل ثبت شرکت نسبی:

نحوه ثبت شرکت نسبی، بدین صورت بوده که موسسین باید پس از اطمینان از دارا بودن شرایط قانونی، مانند تادیه تمام سرمایه نقدی شرکت و تقویم (قیمت گذاری) و تادیه سرمایه غیر نقدی و دارا بودن حداقل دو شریک، با مراجعه به سایت جامع ثبت شرکت ها و از طریق گزینه تاسیس شخصیت حقوقی، برای ثبت شرکت تجاری مورد نظر خود اقدام نمایند.

1-  فراهم کردن کلیه مدارک لازم

2- انتخاب نام شرکت نسبی

3- ثبت اطلاعات در سامانه اداره ثبت شرکت‌ها

4- ارسال مدارک

اگر اطلاعات درج شده در سامانه مورد تایید قرار گرفت از تمام صفحات آن دو نسخه پرینت که به امضای کلیه اعضای شرکت رسیده باشد تهیه و به همراه تاییدیه نام شرکت، رسید پذیرش اینترنتی، گواهی عدم سوء‌پیشینه و دیگر مدارک مورد نیاز به اداره ثبت شرکت‌‌ها ارسال کنید.

کارشناسان مربوطه در اداره ثبت شرکت‌ها مدارک ارسالی را مورد بررسی قرار می‌دهند و در صورت وجود نقص مدارک به شما اطلاع می‌دهند.

5- صدور ثبت شرکت

اگر مدارک ارسالی نقصی نداشته باشد و به تایید کارشناس اداره برسد، پیش‌نویس آگهی از سوی کارشناس اداره تهیه می‌شود تا آماده ثبت رسمی قرار بگیرد.

متقاضی ثبت شرکت نسبی به صورت حضوری باید به اداره ثبت شرکت‌ها مراجعه کند و احراز هویت شود.

6- چاپ آگهی در روزنامه رسمی

پس از تایید احراز هویت متقاضی و دریافت سند رسمی ثبت شرکت نسبی، فرد باید به آدرس https://www.rrk.ir یا روزنامه کثیرالانتشار اقدام به چاپ آگهی کند.

چگونگی تشکیل شرکت نسبی:

شرکت نسبی وقتی تشکیل می‌شود که تمام سرمایه نقدی تأدیه و سهم‌الشرکه غیر نقدی نیز تقویم و تسلیم شده باشد. در شرکت فوق، منافع به نسبت سهم‌الشرکه بین شرکاء تقسیم می‌شود مگر آنکه شرکت نامه غیر از این ترتیب را مقرر داشته باشد. در شرکت نسبی نیز مانند تضامنی شرکاء باید لااقل یک نفر از میان خود یا از خارج به سمت مدیری معین نمایند. اگر سهم‌الشرکه یک یا چند نفر غیر نقدی باشد باید سهم‌الشرکه مزبور قبلاً به تراضی تمام شرکاء تقویم شود. هیچ یک از شرکاء نمی‌تواند سهم خود را به دیگری منتقل کند مگر به رضایت تمام شرکاء.

مزایا و معایب ثبت شرکت های نسبی :

یکی از مزایای اصلی ثبت شرکت نسبی، ایجاد شرایط مناسب حقوقی برای اعضای گروه است. با ثبت شرکت نسبی، اعضای گروه می‌توانند از مزایای حقوقی مرتبط با شرکت‌ها بهره‌مند شوند. به عنوان مثال، با ثبت شرکت نسبی، اعضای گروه می‌توانند از مزایای حفاظت از دارایی‌های شرکت، حقوق مالکیت مشترک و حقوق سند مشترک استفاده کنند.

در یک شرکت نسبی هر شریک به اندازه ی سرمایه‌ ای که در شرکت دارد از سود و زیان آن بهره مند خواهد شد ، به جز در وقت هایی که اساسنامه شرکت به طور دیگری تعیین کرده باشد . ولی در صورتی که دارایی های شرکت برای تایید نمودن دین آن کافی نباشد ، اعضای شرکت به مقدار سرمایه در مقابل اشخاص ثالث مسئول پرداخت دین می باشند مگر انکه شرکت نامه و یا اساسنامه یک شرکت نسبی نوع دیگری مقرر کرده باشد . بنابراین قرارداد تنها بین شرکا تاثیر دارد و در مورد افراد ثالث کاربرد نخواهد داشت .

تفاوت شرکت تضامنی و نسبی:

تمامی نکاتی که در خصوص شرکت تضامنی وجود دارد تقریباَ در شرکت نسبی نیز رعایت می شود، اما یک تفاوت مهم در نوع مسئولیت وجود دارد و آن هم این که در شرکت تضامنی به اموال شخصی شرکا، به هر میزانی که دلمان بخواهد می توانیم مراجعه کنیم اما در شرکت نسبی امکان مراجعه به اموال شخصی شریک فقط به نسبت سرمایه وجود دارد. مثلاَ شرکتی با 4 شریک ، 400 هزار تومان سرمایه دارد و سرمایه هر شریک معادل 100 هزار تومان است و پس از انحلال شرکت ، ششصد میلیون علاوه بر دارایی شرکت بدهی به وجود می آید. در این حالت :

1- اگر شرکت تضامنی باشد : طلبکار می تواند بابت ششصد میلیون تومان به هر شریکی که بخواهد مراجعه کند.

2- اگر شرکت نسبی باشد : چون هر شریک مالک یک چهارم سرمایه است ، نسبت به یک چهارم بدهی نیز مسئولیت دارد یعنی صد و پنجاه میلیون تومان .

مدت فعالیت شرکت نسبی در زمان تاسیس:

مدت فعالیت شرکت نسبی به صورت محدود و نامحدود می باشد. برای مثال شرکت هایی که برای انجام کار های پروژه ای تاسیس می شوند عمدتاً به صورت محدود هستند و شرکت هایی که برای انجام امور بازرگانی هستند به صورت نامحدود تاسیس می شوند.

مدارک لازم برای ثبت شرکت نسبی:

1) دو نسخه شرکتنامه تکمیل شده

2) دو نسخه تقاضانامه تکمیل شده

3) دو نسخه اساسنامه تکمیل شده

4) تکمیل فرم تعیین نام به ترتیب اولویت

5) اصل مجوز فعالیت از مراجع ذیربط در مواردی که ثبت موضوع نیاز به مجوز داشته باشد.

6) تصویر برابر با اصل مدارک احراز هویت کلیه شرکا ،مدیران و هیات نظار(در مواردی که تعداد شرکا بیش از دوازده نفر باشد)

7) اصل گواهی عدم سوء پیشینه جهت اعضاء هیات مدیره،مدیر عامل

8) دو نسخه صورتجلسه مجمع عمومی موسسین

9) دو نسخه صورتجلسه هیات مدیره

10) اصل وکالت نامه وکیل دادگستری در صورتی که ثبت شرکت توسط وکیل صورت پذیرد.

ثبت شرکت به عنوان اقدام نهایی در تاسیس شرکت به شمار می رود.با توجه به ماده ی 95 قانون تجارت که ثبت کلیه ی شرکت های تجاری را الزامی دانسته ،ثبت شرکت کامل کننده ای همه ی شرایط تشکیل و از جمله شرایط شکلی است.

پس از ثبت شرکت اقدام بعدی ،آگهی شرکت نامه و پیوست های آن در روزنامه رسمی و یکی از روزنامه های کثیرالانتشار مطابق ماده 197 قانون تجارت و نظامنامه ی مربوطه است.

طلبکاران شرکت نسبی:

یکی دیگر از انواع شرکت هائی که ضمانت شرکاء در آن باید رعایت شود شرکت نسبی است.چنانچه اشخاص از شرکت نسبی مطالباتی را دارند، مانند شرکت‌های تضامنی نمی‌توانند به شرکا مراجعه کنند، بلکه تنها می‌توانند از اموال و دارایی‌های خود شرکت بدهی خود را تسویه کنند. البته وضعیت فوق تا زمانی است که شرکت منحل نشده باشد. مطابق قانون تجارت، مادامی که شرکت نسبی منحل نشده مطالبه قروض آن باید از خود شرکت به عمل آید. فقط پس از انحلال، طلبکاران می‌توانند با رعایت ماده فوق به فرد فرد شرکا مراجعه کنند. لذا پس از انحلال شرکت که هر فرد طلبکاری می‌تواند آن را از دادگاه بخواهد، شخصیت خود افراد عضو شرکت دوباره اهمیت می‌یابد و باید پاسخگوی مطالبات دیگران باشند.

هرگاه شرکاء به بستانکاران شرکت بدهکار باشند و یا بدهکاران شرکت طلبی از شرکاء داشته باشند مادام که شرکت منحل نشده نمی توانند به تهاتر استناد کنند.

روابط شرکاء شرکت نسبی:

در شرکت نسبی شخصیت شرکاء مؤثر است از آن جهت امور اساسی شرکت باید به اتفاق شرکاء باشد ، هیچ شریکی نمی تواند سهم الشرکه خود را به دیگری منتقل نماید مگر این که کلیه شرکاء رضایت دهند و پس از انتقال طبق ماده 188 قانون تجارت«هرکس به عنوان شریک ضامن در شرکت نسبی موجودی داخل شود به نسبت سرمایه ای که در شرکت می گذارد مسئول قروضی هم خواهد بود که شرکت قبل از ورود او داشته اعم از این که در اسم شرکت تغییری داده شده یا نشده باشد. قرار شرکاء بر خلاف این ترتیب نسبت به اشخاص ثالث اثر ندارد». هم چنین اگر در اثر ازدیاد سرمایه شریک جدید وارد شرکت شود طبق همین قاعده مسئول قروض شرکت می باشد.

شرکاء حق رقابت با شرکت را ندارند و بدون اجازه سایر شرکاء هیچ شریکی نمی تواند به تجارتی که از نوع تجارت شرکت است مبادرت نماید و یا مدیر شرکتی باشد که موضوع آن با نوع تجارت شرکت یکی است.

نفع و ضرر شرکت نسبی:

هر کس به نسبت سرمایه ای که در شرکت دارد از نفع و ضرر بهره خواهد داشت ، مگر این که اساسنامه شرکت به نحو دیگری مقرر نموده باشد. ولی اگر دارائی شرکت برای تأدیه دیون آن کفایت نکند ، شرکاء به نسبت سرمایه در مقابل اشخاص ثالث مسئول پرداخت اند ولو این که شرکت نامه یا اساسنامه طرز دیگری معین نموده باشد، بنابراین قرارداد فقط بین شرکاء موثر است و درباره اشخاص ثالث اثر ندارد. اگر در نتیجه ضررهای وارده سرمایه شرکت کم شود مادام که این کمبود جبران نشده ، تأدیه هر نوع منفعت به شرکاء ممنوع است.

انحلال شرکت‌ها:

در قانون تجارت شرایطی ذکر شده که اگر رخ بدهند، باعث می‌شود هرکدام از انواع شرکت تجاری منحل بشود. این شرایط از قرار زیر اند:

1- از بین رفتن تعدد شرکا:

برای ایجاد هر شرکتی حداقل دو شریک نیاز است. پس به هردلیلی این تعدد شرکا از بین برود و شرکت دیگر شریکی نداشته باشد، شرکت از بین می‌رود.

2- انقضای مدت شرکت:

ممکن است یک شرکت برای مدت محدودی ایجاد شده باشد. لذا با انجام فعالیت‌ها و پایان آن مدت، شرکت منحل می‌شود

3- انتفاء موضوع شرکت:

درصورتی که انجام دادن موضوع شرکت غیر ممکن شود، مثلا از نظر قانونی ممنوع شود، یا به طور کامل انجام بگیرد، شرکت تجاری نیز از بین می‌رود.

4- ورشکستگی شرکت نسبی:

پس از صدور حکم ورشکستگی، شرکت منحل می‌شود.

5- بطلان قرارداد شرکت:

با توافق شرکا و امضای قرارداد شرکت، شرکت ایجاد می‌شود. حال اگر به هردلیلی این قرارداد باطل شود، موجب بطلان شرکت تجاری خواهد شد.

6- تصمیم تمام شرکا:

وقتی همۀ شرکا با توافق هم شرکت را ایجاد می‌کنند، پس می‌توانند با توافق هم شرکت را از بین ببرند.

ماده 131 قانون تجارت:

در صورت ورشکستگی یکی از شرکا و همچنین در صورتی که یکی از طلبکاران شخصی از شرکا ، موجب ماده 129 انحلال شرکت را تقاضا کرد، سایر شرکا می توانند سهم آن شریک را از دارایی شرکت نقدا تادیه کرده و او را از شرکت خارج کنند.

در صورت ورشکستگی شرکت نسبی ، شرکت انحلال می شود.

در صورتی که یکی از شرکاء با دلایل محکمه پسند در دادگاه انحلال شرکت را تقاضا کند ، دادگاه حکم انحلال شرکت را بدهد.

انحلال شرکت نسبی:

یک شرکت نسبی، با رضایت تمام شرکا منحل می‌شود.

طبق بند هـ ماده‌ای که گفته شد، ورشکستگی یکی از شرکاء ممکن است به انحلال شرکت نسبی منجر شود.

اگر یکی از شرکای شرکت فوت کند، این مسأله می‌تواند بر انحلال شرکت نسبی اثرگذار باشد. مگر این‌که سایر شرکا و قائم‌مقام شریک فوت شده بخواهند که علیرغم فوت شریک، شرکت نسبی پابرجا باشد.

اگر یکی از شرکا محجور شود، یعنی صلاحیتش را برای استفاده از حق از دست بدهد شرکت می‌تواند منحل شود. یعنی با رضایت سایر شرکا و قائم‌مقام شخص محجور شده، می‌توان از انحلال شرکت نسبی جلوگیری کرد.

اگر یکی از شرکاء شرکت نسبی به دلایلی تقاضای انحلال شرکت نسبی را بدهد، دادگاه باید این تقاضا را بررسی کند. اگر دلایل این شریک موجه بود، دادگاه حکم به انحلال شرکت می‌دهد.

فرض کنید یکی از شرکا، به شخص دیگری خارج از شرکت بدهی دارد. اما دارایی‌اش به قدری نیست که بتواند بدهی‌اش را پرداخت کند. طلبکار می‌تواند به سهم شریک از منافع شرکت مراجعه کند. مثلا اگر مبلغی به عنوان سود قرار است به شریک پرداخت شود، طلبکار می‌تواند آن مبلغ را برای بدهی خود دریافت کند.

اما اگر آن مبلغ هم برای طلب کافی نبود، طلبکار می‌تواند انحلال شرکت نسبی را درخواست کند.